Matematik ve fizik alanında arılar tam bir mühendislik harikası sergiliyorlar. Petek ölçüleri, kovan tasarımı, iklimlendirme sistemleri olağanüstü yetenekler olarak sayılabilir.
Balmumunun yapısını hemen herkes bilir. Kendisi ayakta durabilen bir karakterde değildir. Sıcaklık arttıkça yumuşar ve şekil değiştirir. Oysa kovan içerisinde balmumundan yapılmış petek özgül ağırlığı en yüksek maddelerden biri olan balı taşır. Altıgen yapı ve 13 derecelik yukarı bakan petek gözleri, 1 litresi 1.44 kilogram gelen balı rahatlıkla taşır. Balmumuna arının yaptığı petek ölçüleri dışında balı taşıtmak imkânsızdır.
1 kg mum ile dantel gibi işlenen petekler, tam tamına 22 kg bal taşır. Ağaç kovuklarına yerleşen arılar, 2 metreyi bulan uzunlukta petek örebilir. Peteğin taşıma kapasitesini hesaplayarak, belli noktalarda peteği yanlardan bağlayarak güçlendirirler.
Arıların uçuş mesafesiyle ilgili efsanevi bilgiler vardır. Araştırmalara göre 6.5 kilometre kadar uçtuğu söylenir. Her zaman mı? Elbette hayır. Yoksa yollarda çok sayıda dinlenme tesisi olması gerekir.
Arılar genellikle yakın mesafelerdeki balözü ve polen kaynaklarını tercih ederler. Mecbur kalmadıkça uzak mesafelere gitmezler. Arıların ağırlıklı olarak taradığı alan 300 metre yarıçapına sahip bölgedir. Balözü ve nektar kaynakları azaldığında uçuş mesafesi önce 500 metreye, ardından 700 metreye çıkar. Uçuş mesafesi arttıkça arının harcadığı enerji artar ve taşıdığı balözü miktarı azalır.
Tarlacı arılar, nektar ve polen kaynaklarını tarif ederken petek üzerinde değişik dans hareketleri yaparlar. Kovandan 50-100 metre uzakta bulunan bir kaynak keşfeden tarlacı arı saat yönünde ve aksi yönde hızlı hareketlerle çemberler çizerek diğer arılara çok yakında bir kaynak olduğunu işaret eder.
Daha uzaktaki bal özü ve polenleri tarif etmeyi amaçlayan sallanma dansında, tarifçi arılar, kovan içinde petekler üzerinde önce vücudunun arka kısmını sağa sola sallayarak düz bir çizgi üzerinde hızla koşarlar. Ardından sağa ya da sola keskin bir dönüş yapıp, vücudunu sallamayı bırakarak yarım çember şeklinde bir eğriyi takip ederek dansına başladığı noktaya döner.
Koloni nüfusu ırklara ve mevsime göre değişiklik gösterir. Afrikanize bal arılarında nüfus 400 bini geçebilir. Türkiye’de mevcut ırklar, 120 bine ulaşabilir. Bununla birlikte verimli olan kovanlar 80 bin nüfusa sahip olanlardır.
Kaliteli ana arı günde 2000 civarında yumurta bırakır. Bu standart bir peteğin bir yüzüne denk gelir. İki yüzü yavrulu petekte 4000 yumurta veya larva bulunur. Peteğin bir yüzünde 1000 civarında bakıcı arı çalışır. Günde 1000 adet ve altında yumurta verimine sahip bir kraliçenin bulunduğu kovanda nüfus artmaz. Yerinde sayar. Böyle durumlarda işçi arılar önce yalancı ana memesi yapmak suretiyle ana arıyı tehdit eder, ana arı yumurta sayısını arttıramazsa, değiştirme yoluna gider.
Bir tarlacı arının bal midesi 75 miligram nektar alır. Arının bal midesini doldurabilmesi için 1000 adet yonca çiçeği veya 500 adet lavanta çiçeği dolaşması gerekir. Bir balarısı dakikada 10-14 civarında çiçek dolaşır. Nektar kaynağına bağlı olarak tarlacı arı topladığı nektarın bir kısmını tüketir ve kovana 50 miligram civarında nektar getirir. Günde 10 sefer yapsa 500 miligram nektar taşımış olur.
