Evrim teorisi sahibi Darwin’in çiçek sabitliği teorisi son yapılan araştırmalarda adeta çürütüldü. Çiçek sabitliği çoğu arıcı tarafından da bilinir. Burada inanılan arıların sürekli aynı ve benzer çiçekleri tercih ettiğidir. Diğer bir deyişle bu teoriye göre yaban arıları gibi tozlaşma yapan böcekler, yakınlarda çok sayıda çiçek açmış olsa bile, sıklıkla aynı tür çiçeğe tekrar tekrar gelirler. Bu davranışa "çiçek sabitliği" adı verilir. Darwin, çiçek sabitliğinin, çiçeğin farklı özelliklerini hatırlamak için harcanan çabadan kaçınmak amacıyla verilen pasif bir tepki olduğunu ileri sürmüştür.
Yapılan son araştırmada bu teorinin eksik olduğunu ortaya konmuştur. Araştırma hafıza kısıtını ortaya koyuyor. Arıların güçlü hafızaya sahip olmalarına rağmen çevrelerinde bulunan çiçekleri test etmeyi de ihmal etmiyor. Belli oranlarda renk ve koku unsurlarını dikkate alarak farklı çiçeklere yönelebiliyor.
Farklı bitki türleri çok karışık olduğunda, bir çiçek türüne odaklanmak, bunlar arasında hareket etmek arılar için polen ve nektar toplamada zaman kaybı olarak nitelendiriliyor. Tozlayıcılar özellikle çok sayıda bitki türünün aynı anda çiçeklendiği çayır ve benzeri alanlarda aynı çiçeği seçme eylemini azaltıyor. Rastgele çiçek ziyaretine dönebiliyor. Bu durumda arı ve benzeri böceklerin, çiçek tiplerini hatırlamak için ek çaba gerektirse bile, optimum şekilde besin toplamak için düşük seviyede çiçek sürekliliğini koruması gerekiyor. Aynı türe ait çiçek ziyaretini zaman kaybetmeden sürdürmeye çalışıyor. Ancak çiçek sabitliği az da olsa ortadan kalkıyor.
Ayrıca, türler benzer çiçek renklerine veya şekillerine sahip olduğunda, arılar çiçek sabitliğini daha da düşürüyorlar. Çünkü diğer türlere ait çiçekleri ziyaret etmek daha az çaba gerektiriyor. Buna karşılık, bitki türleri gruplar halinde kümelendiğinde, aynı anda tek bir çiçek türüne odaklanmak hem hafızada hatırlama hem de çiçekler arasında seyahat etme maliyetlerini azaltıyor.
Bu davranış zorlamalarını test etmek amacıyla yürütülen çalışmada iki tür yapay çiçek kullanılmış ve arıların tercih davranışları gözlenmiştir. Kullanılan yapay çiçekler ne kadar çok birbiri içine karıştırılırsa ve renkleri birbirine benzetilirse çiçek sabitliği davranışı hemen hemen ortadan kalkıyor. Renk farklılıkları ile polen ve nektar kokuları birbirine uzaklaştırıldıkça çiçek sabitliği kendini gösteriyor. Renk farklılığı arttıkça arılar aynı çiçeği ziyaret etmeyi sürdürüyor.
Her ne kadar yapılan bu araştırma, 150 yıllık çiçek sabitliği teorisini çürütmüş olsa da, renk ve koku farklılığı güçlendikçe arılar hafızalarına göre ziyaret sıklığını artırmaktadır. Özellikle bu davranışlar tozlayıcı çeşit kullanılan meyve ve sebze ve tarla bitkileri tohumluk üretiminde ortaya çıkmaktadır. Çapraz ziyaret ihtimali %25’lere kadar düşmektedir.
