Arılar, insanoğlunun en çok ilgisini çeken canlılar olmuşlardır. Hala davranışları hakkında bilinmeyen doludur. Arıcılar, her gün bir şeyler öğrenir durur.
Antik çağlarda, insanlar topluma ve bal arılarının mimarisine hayret etmişlerdir. İki bin yıl öncesine ait bazı tespitler şöyle sıralanıyor:
Aralarında, diğerlerinden daha büyük ve hepsinin itaat ettiği bir krala sahipler. Kovan içerisinde hepsinin bir görevi var. Kimse kimsenin işine karışmıyor. Bütün arılar yapacakları işlerle ilgili kraldan-kraliçeden talimat alıyorlar.
İki bin yıl öncesinde daha iri olanın kral olduğuna dair bilgiler 1600’lü yıllarda değişmiş, kralın aslında dişi olduğu anlaşılmıştır.
Arıların mucize inşaatlarının başında petek gelmektedir. Matematikçiler petek gözlerinin açılarını hesaplamışlar ve balmumu ile ancak bu kadar güçlü bir yapının inşa edilebileceğini gözlemişlerdir. 45 derece sıcaklıkta kendi bile ayakta duramayan balmumu, civadan sonra en yüksek özgül kütleye sahip balı nasıl taşır? Hep merak konusu olmuştur.
Peteğin ve petek gözlerinin sekli ve mimarisi sürekli merak konusu olmuştur. Sadece bal mumu kullanarak, böyle güçlü ve dayanıklı bir yapı hakkında ilahi bir gücün olduğuna inananlar dahi az değildir.
Doğada petek gözüne benzer, altıgen yapıda çok sayıda şekli bulunmaktadır. Bu şekli birçok meyve ve tohumda görmek mümkündür.
Bir altıgenin her biri 120 derecelik altı eşit açı içermesi gerektiği yeterince açık olsa da, tabanda küçülen ve birleşen altıgenin açılarını belirlemek kolay değildir. Bu açıların 110 ve 70 derece olduğu çok sonraları tespit edilmiştir. Eğer bu açılar uçta olduğu gibi 120 derece olsaydı, tabanın şekli, karton paneller gibi insan yapımı petek gözleri gibi düz olurdu. Çok daha küçük bir değer hücrelerin derinliğini arttırmaktadır. Dolayısıyla arıların inşa ettiği petek gözleri tabanda ters piramit oluşturmaktadır.
Petek gözünün yapısını inceleyen fizik ve matematik uzmanları, son derece yumuşak ve dayanıksız olan mumdan, farklı ölçülerde güçlü bir petek yapmanın imkânsız olduğunu tespit etmişlerdir.
Bazı arılar, farklı petekler yapmak suretiyle içine yumurta bırakmakta ve peteği genellikle çoğalmak için kullanmaktadırlar. Oysa bal arıları inşa ettikleri peteği, hem çoğalmak, hem de bal ve polen depolamak için kullanmaktadırlar. Balın özgül kütlesi 1.44 kilogramdır. Bir litresi suya göre 440 gram daha ağırdır.
Altıgen yapıda olan petek gözü, içine doldurulan oldukça ağır bal ve poleni taşıyabilmektedir. Gerek kovanlarda, gerekse doğada ağaç kovuklarında veya kaya çatlaklarına yaşamını sürdüren arılar, bütün peteklerini şakül tutulmuş gibi yerçekimine dik olarak inşa ederler.
Altıgen petek gözü şakül çizgisine 13 derecelik bir açıyla örülür. Daha dik bir açıyla inşa etmek mümkün değildir. Daha yatay inşa etmek mümkündür ancak böyle durumda balı taşıması imkânsızdır.
Arıların daha çok sayıda mucizevi imalatları bulunmaktadır. Bilim geliştikçe, daha yenileri ortaya çıkmaktadır.
