SGK verileri, Türkiye’nin demografik yapısındaki çarpıcı değişimi gözler önüne serdi. Çanakkale'de, emekli, dul ve yetim aylığı alan pasif sigortalıların sayısı, aktif olarak çalışan sigortalı sayısını geride bıraktı. Bu durum, il bazında sosyal güvenlik sisteminin sürdürülebilirliği açısından kritik bir eşiğin aşıldığı anlamına geliyor.
Ülke genelinde sosyal güvenlik sisteminin finansal sağlığını gösteren kritik gösterge olan Aktif/Pasif oranı da tehlike sinyalleri vermeye devam ediyor. 2024 yılı genelinde 1,61 olan bu oran, geçtiğimiz yıl Ağustos ayında 1,60 seviyesine kadar geriledi. Geçtiğimiz yıl sonu itibarıyla Türkiye'de yaklaşık 25,6 milyon aktif sigortalıya karşılık, 16,6 milyonun üzerinde emekli, dul ve yetim aylığı alan pasif sigortalı bulunuyor. Düşük istihdam oranları, aktif çalışan sayısının artışını frenlerken, pasif sigortalı sayısının yükselmesine yol açıyor. Çanakkale, bu dengenin bozulduğu 21 şehirden biri olarak öne çıkıyor.
Emekli nüfusu büyüyor
Emekliler, işçilerden sonra Türkiye'nin en büyük toplumsal grubu konumunda. Mart 2025 itibarıyla toplam 16 milyon 859 bin emekli ve hak sahibi (pasif sigortalı) kaydedilmiş durumda. Pasif sigortalıların dağılımına bakıldığında, ezici çoğunluğun, yani yüzde 72,2'sinin yaşlılık aylığı alan emeklilerden oluştuğu görülüyor. Bu oran, yaklaşık 12,1 milyon kişiye tekabül ediyor. Kalan kısım ise, sigortalının vefatı sonrası gelir alan hak sahipleri ile malul ve iş göremezlik geliri alanlardan oluşuyor. Ölen sigortalının eşi ve çocukları gibi hak sahipleri, pasif sigortalıların yaklaşık yüzde 25,8'ini oluşturuyor.
Emeklilerin Çoğunluğu işçi grubu
SGK verilerine göre, emekli ve hak sahiplerinin büyük çoğunluğunu, aktif sigortalılık döneminde iş sözleşmesiyle bağımlı çalışan işçiler (4/a) oluşturuyor. Yaşlılık aylığı alanların yüzde 71,4'ü işçi emeklisi olup, sayıları 8,7 milyonu aşıyor. Kendi adına ve bağımsız çalışanları kapsayan 4/b (eski BAĞ-KUR) kapsamındaki emeklilerin oranı yüzde 14,8 iken, devlet memurları ve kamu görevlilerini kapsayan 4/c (eski Emekli Sandığı) kapsamındaki emeklilerin oranı ise yüzde 13,8 düzeyinde. Bu dağılım, sosyal güvenlik sisteminin yükünün büyük ölçüde işçi grubu (4/a) üzerinden geldiğini gösteriyor.
Emeklilerin büyük kısmı işgücüne katılıyor
Aralık 2024 verilerine göre, Türkiye'de toplam 12 milyon civarında kişi emekli aylığı alıyor. Ancak TÜİK verileri, emeklilerin önemli bir kısmının işgücüne katıldığını ortaya koyuyor. Toplam 4,1 milyon kişi emekli olduğu için işgücüne katılmıyorken, 7,9 milyon civarındaki emekli ise ya aktif olarak bir işte çalışıyor ya da iş arıyor.
Çanakkale’de yaklaşık 150 bin emeklinin yaşadığı bilinirken, pasif sigortalı sayısının aktif sigortalı sayısını geçmesi, sosyal güvenlik sisteminde sürdürülebilirlik için acil reform ihtiyacını gündeme getiriyor.
Atakan Alkış
