Kültür ve Turizm Bakanlığı, Kültür Varlıkları ve Müzeler Genel Müdürlüğü’nün izin ve desteğiyle yürütülen kazılarda, Uğurlu-Zeytinlik Höyüğü’nün Ege Adaları’ndaki tarım ve hayvancılığa dayalı en erken köy yerleşimi olduğu ortaya çıkarıldı.
Türkiye’nin en büyük adası olan Gökçeada’da, 15 yılı aşkın süredir sürdürülen arkeolojik kazı çalışmaları, Ege tarihine ışık tutmaya devam ediyor. Kültür ve Turizm Bakanlığı, Kültür Varlıkları ve Müzeler Genel Müdürlüğü’nün izin ve desteğiyle yürütülen kazılarda, Uğurlu-Zeytinlik Höyüğü’nün Ege Adaları’ndaki tarım ve hayvancılığa dayalı en erken köy yerleşimi olduğu ortaya çıkarıldı.
Akdeniz Üniversitesi adına Prof. Dr. Burçin Erdoğu başkanlığında 2009 yılından bu yana yürütülen çalışmalar, höyüğün sadece tarım ve hayvancılık değil, aynı zamanda çanak çömlek üretimi, metal işçiliği ve anıtsal mimari gibi birçok alanda Ege Adaları’nın en erken örneklerini barındırdığını gösteriyor. Bu özellikleriyle Uğurlu-Zeytinlik Höyüğü, Ege Adaları’nda şehirciliğe ait bilinen en eski izleri taşıyor.
İlk kez 1998 yılında tespit edilen höyük, özellikle Neolitik ve Kalkolitik Çağlar arasında Anadolu, Balkanlar ve Ege Adaları arasındaki kültürel ve ticari etkileşimi anlamak açısından büyük önem taşıyor. Doğu Ege Adaları’nda şimdiye kadar bilinen en erken Neolitik yerleşim olan bu alan, aynı zamanda Avrupa’da Neolitik yaşam biçiminin nasıl başladığına dair araştırmalara da önemli katkılar sunuyor.
Kazılarda ulaşılan verilere göre höyükte altı farklı kültür katmanı belirlendi. En erken tabaka olan VI. Kültür Katı, MÖ 6800-6600 yıllarına, yani Çanak Çömleksiz Neolitik Çağ’a tarihlendiriliyor. Bu dönemi takiben, çanak çömlek kullanımının başladığı V. Kültür Katı MÖ 6500-5900, ardından IV. Kültür Katı ise MÖ 5900-5500 yılları arasına denk geliyor.
En dikkat çeken tabakalardan biri olan III. Kültür Katı, MÖ 5500-4900 yıllarına tarihleniyor ve Neolitik ile Kalkolitik Çağ arasındaki geçiş sürecini yansıtıyor. Bu dönemde yerleşimin ciddi oranda büyüdüğü ve şehirleşmeye dair ilk kanıtların görüldüğü belirtiliyor. Höyüğün son yerleşim evresi olan II. Kültür Katı ise MÖ 4500-4300 yılları arasına tarihlendiriliyor.
Uğurlu-Zeytinlik Höyüğü’ndeki bu bulgular, sadece Gökçeada’nın değil, tüm Ege coğrafyasının tarihsel gelişiminde kritik bir rol oynuyor. Kazı çalışmaları ilerledikçe, bu eşsiz yerleşimin bölge tarihine dair daha pek çok sırrı ortaya koyması bekleniyor.
Atakan Alkış
