Şehit Hasan Rıza Paşa'nın, Esat Toptani'nin bir tuzağıyla katledilmesi bizim Balkan Türkiyesi'ni kaybetmemizin başlangıcı oldu...

Şehit Hasan Rıza Paşa'nın, Esat Toptani'nin bir tuzağıyla katledilmesi bizim Balkan Türkiyesi'ni kaybetmemizin başlangıcı oldu...
Esat Toptani, şahsi çıkarı için Karadağlılara dört yüz bin franka İşkodrayı satan bir Arnavut Milliyetçisi'dir... Besarya Efendi'nin hatıralarında ayrıntılı bilgi verilir... Bu zat, İttihatçıların içine sızmış bir sergerdedir... Gerçek anlamda ittihatçılıkla bir alakası olmayan zattır...
Biz, pirincimizdeki siyah taştan değil, beyaz taştan korkmalıyız...
Yine, bu dönemde, eşimin halasının  eşi, makine mühendisliği eğitimini yurt dışında almış ve devlet tarafından Balkan
Demiryolları'nın  bakımı için görevlendirilmiş. İşkodra' da yaşamaktadırlar. Balkanlarda komitacılık başlayınca, kendisini seven bir Arnavut görevli,   bu gece ayaklanma olacak ve Türklere ait her şey yağmalanacak Türkler de öldürülecek! Ne olur, hemen burayı terk edin, der.
Onlar da evlerini öylece bırakıp kişisel eşyalarını bavullar koyarak ilk trenle orayı terk ederler... Tren giderken de arkalarından silah sesleri ve büyük bir vaveyla kopar... Artık, Balkanlarda tutunmak mümkün değildir... Balkanlar yangın yeri gibidir... Nüfus açısından Türk ve müslümanlar, diğer topluluklara neredeyse eşit sayıdadır... Ancak, diğer topluluklar daha eğitimli ve dış destek de gördükleri için bizim eğitimsiz ve milli şuurdan yoksun olan topluluklarımız, hep İsyan ul'dan yardım geleceğini ummuş ama, bu yardım hiçbir zaman gelmemiştir...
Balkanlar, kan ve göz yaşına mahkum olmuştur... Erkekler öldürülmüş, kadınların ırzına geçilmiş, erkek çocuklar  vaftiz edilerek Hıristiyan ailelerin yanına verilerek o toplumun ferdi olmuş. Kız çocukları ise Rum'un, Bulgar'ın, Sırp'ın, Karadağlı'nın, Makedon'nun, Ulah' ın, Arnavut'un, Hırvat'ın, Sloven'in odalığı olmuştur...
Biz de Balkan Türkiyesi'ni kaybetmiş olduk...
Hâlâ, Balkanlar yürek
yaramızdır!
Ey Türk Çocuğu!
Balkanları ve sana yapılan mezalimi unutma!
Mustafa Kemal Atatürk, bize bu ülkeyi bıraktı ve bu topraklarda Türk,şerefiyle yaşasın, istedi...
İşte yüz yıldır mutlu ve huzur içinde yaşıyorsak bunu Paşa'ya borçluyuz...
Günümüzdeki ayrılıkçıların hesaplarına, bir de bu gözle bakın!
Nerede bir Türk düşmanı varsa daha ilk haber alındığında ortadan kaldırılmalıdır,
 beslenmemelidir...
Tarihten ders alınmalıdır...
 Hasan Rıza Paşa'yı da rahmet ve minnetle anarım...
Allah rahmet eylesin. Durağı cennet olsun. Dua ile...