Çanakkale Onsekiz Mart Üniversitesi (ÇOMÜ) Atatürk ve Çanakkale Savaşlarını Araştırma Merkezi (AÇASAM) Müdürü Doç. Dr. Barış Borlat, “Bigalı Kışlası içerisinde Çanakkale muharebeleri boyunca 90 binden fazla silahın tamir edildiğini söyleyebiliriz.” dedi.
Çanakkale Savaşları’nın üzerinden 110 yıl geçti. Deniz savaşından sonra kara savaşlarının yıldönümü dolayısı ile dün çeşitli etkinlikler düzenlendi ve bugün de etkinlikler devam ediyor. Çanakkale Savaşları’nın üzerinden bir asırdan fazla zaman geçerken, savaşın ne şartlar altında kazanıldığı ile ilgili gerçekler belgelerle ortaya çıkmaya devam ediyor.
Gelibolu Yarımadası’nda bulunan Bigalı Kalesi silah deposu olarak kullanılmış. Cepheleri gerisinde olan bu yer savaşta kullanılan silahların, mühimmatların tedarik ve tamirinin yapıldığı yer olarak da biliniyor. Savaş sırasında buradaki çalışmalarla ilgili bilgiyi ÇOMÜ AÇASAM Müdürü Doç. Dr. Barış Borlat, verdi. Borlat, “Savaş başladıktan hemen sonra cephedeki askerin muharebeyi devam ettirebilmesi için en önemli araçlardan bir tanesi de silahlarının işlerliğinin devamlılığıydı. Bu amaçla aslında muharebenin ilk 48 saatinden sonra cephe hattındaki silahların bakımı, yağlanması, tamir edilmesiyle ilgili temel bir sorunun ortaya çıktığını göreceğiz. Bu amaçla Arıburnu bölgesinin hemen cephe gerisinde bulunan Bigalı köyünün kuzey yamaçlarında ilk silah tamirhanesinin yapılmış olduğunu söyleyebiliriz. Ancak onunla birlikte Kilye Koyu'ndan başlamak üzere 5 ambar oluşturulmuş bu alanlarda silahların tamir işlemi yapılacaktı. Ancak bir süre sonra özellikle Kabatepe açığından başlayan düşman donanma taşından kaynaklı olarak Bigalı köyü ve çevresindeki silah tamirhanesinin biz büyük hasar aldığını göreceğiz.
Ancak burası güvenli bir alan değildi. Çünkü 17 Mayıs 1915 günü Bigalı köyü ve çevresi bombardıman edilmişti. Bu amaçla Bigalı köyü ve çevresinde bulunan silah tamirhanesi şu anda bulunmuş olduğumuz, Çanakkale Muharebesi esnasında Bigalı Kışlası olarak geçen Bigalı Kalesi'nin bulunduğu yere taşınmaya başladı. İstanbul kapısının bulunduğu alan bir tarihi mekan haline gelmeye başladı. Bu amaçla bulunduğumuz silah tamirhanesi için bir özel açılış hazırlanmış. Bu amaçla 16 Temmuz 1915 günü resmi açılış yapılacaktı. Ancak resmi açılışa kadar silah tamirhanesi şu anda bulunduğumuz yerde devam etti. Kale içerisindeki bölümlerde yaklaşık 100 personel görev yapmaktaydı. Bu personel 25 Nisan'dan sonra cephedeki muharebenin devamını sağlayabilmek amacıyla askerlerin, silahlarının bakımlarını, tamir işlemlerini yapmış, tamir işlemi biten silahların kundak kısmına bir hilal basmak suretiyle aslında buraya geldiğini de ispatlamış, işaretlemiş olduğunu söyleyebiliriz. Bununla birlikte sadece cephe hattındaki tamir işlemleri değil, aynı zamanda bakım işlemleri bir yandan da toplanan cephe altındaki boş kovanlar şu an bulunduğumuz yere getirilmiş. Sadece bir ay içerisinde neredeyse 3 milyon boş kovan, gemiler vasıtasıyla bulunduğumuz yerden İstanbul'a gönderilmiş. İstanbul'da bunlar eritilmek suretiyle yeniden muharebeye, muharebe hattına kazandırıldığını söyleyebiliriz. Aynı zamanda cephe altındaki makineli tüfek, makineli tüfeklerin ve obüs toplarının tamir işlemleri gerçekleşmezse bunların İstanbul'a gönderildiği yerin de burası olduğunu söyleyebiliriz. Bu tamir işlemleri esnasında bazen kazalar meydana gelmiş. El bombalarının tamir esnasında kale içerisindeki tüfek ustalarının da biz kimi zaman burada özellikle yaralanmış, hatta bazılarına şehit olmuş olduğunu göreceğiz. Aynı zamanda kolordu komutanlığı özellikle tamir işlemi yapan ustaların motivasyonunu artırmak amacıyla 10 tane askere de burada madalya vermek suretiyle onları onurlandırdığını söyleyebiliriz. Böylece aslında 25 Nisan günü başlayan kara savaşlarının devamını, işlerliğini
25 Nisan başladığında Bigalı köyü ve çevresinde neredeyse ilk 72 saat içerisinde 3 bine yakın silah tamiri yapılmıştı. Ancak Bigalı Kışlası içerisinde Çanakkale muharebeleri boyunca 90 binden fazla silahın tamir edildiğini söyleyebiliriz. Sadece bunun değil aynı zamanda burada bulunan yaklaşık 10 milyondan fazla boş kovan da İstanbul'a Bigalı Kalesi aracılığıyla gönderilmiştir. Yapılan tamir işlemleri esnasında silahların özellikle kundak kısımlarının almış olduğu hasarlar ve tamir işlemlerinin yoğunluğuna, sayılarına bakıldığında aslında cephe hattı içerisindeki yoğunluk tamir işlemlerine ve cephe gerisindeki buradaki faaliyetlere de büyük oranda yansımış olduğunu söyleyebiliriz” dedi.
Mehmet Güler
Foto: Alan Başkanlığı
