Tarihimizin önemli en önemli dönüm noktalarından biri olan Çanakkale Savaşları’nın üzerinden 108 yıl geçti. O dönemde yaşananlar bir bir yeniden ortaya çıkartılarak tarih sayfalarına ekleniyor. Bu işi de Çanakkale Savaşları Araştırma Merkezi üstlenmiş durumda. Bu merkezde Çanakkale Savaşları'na ait birçok özel belge, arşiv, koleksiyon kitaplar yer alıyor. Bu belgelerin tamamı da Osmanlıca yazıldığı için sadece Osmanlıca bilenler tarafından okunabiliyor. Günümüze uyarlanması için burada ayrıca bir deşifre kısmı da bulunuyor. Mustafa Kemal Atatürk'ün 108 yıl önce Çanakkale Savaşları sırasında, 19'uncu Fırka Kumandanı Mustafa Kemal Atatürk'ün 6 Haziran 1915 tarihli 57'nci Alay'a yazdığı emir uzmanlarca deşifre edilip, araştırmacıların hizmetine sunuldu. Deşifre edilen emirde ise Mustafa Kemal Atatürk'ün, düşman askerlerinin işgal ettiği 57'nci Alay'a ait siperlerin tekrar geri alınması için gerekirse askerlerin ölmesini emrettiği bölüm dikkat çekiyor.
En son yapılan deşifre ile ilgili bilgiyi Çanakkale Savaşları Gelibolu Tarihi Alan Başkanı İsmail Kaşdemir, verdi. 57. Alay’ın zaferini ve önemini bir kez daha hatırlatan Kaşdemir şu açıklamalarda bulundu; “Mustafa Kemal o dönemde 19'uncu Fırka kumandanlığını yapmıştır. Çok da başarılı bir sevk ve idare yaparak Mehmetçiğe öncülük etmiş, kumanda etmiş ve büyük bir zafer kazanılmasına vesile olmuştur. İşte 19'uncu Fırka Kumandanı Mustafa Kemal Atatürk'ün Çanakkale'yi 'geçilmez' yapan, Çanakkale'yi zaferle sonuçlandıran o emirlerinden bir tanesi Çanakkale Savaşları Araştırma Merkezi'nde bulunmakta ve sergilenmekte, bütün araştırmacılara da açık hale gelmiş durumda. Mustafa Kemal Atatürk, Çanakkale Cephesi'nin kaybedilmesi halinde, Çanakkale'nin geçilmesi halinde ne kadar büyük bir felaket yaşayacağımızı, Çanakkale'nin ne kadar önemli bir yer olduğunu gayet iyi idrak etmiş, büyük bir kumandandır. Bu nedenle Çanakkale'nin ölüm pahasına olsa da geçilmemesi gerektiğini çok iyi biliyordu ve askerlerini bu şekilde motive ediyordu. Özellikle siper savaşlarının çok yoğun yaşandığı, büyük mücadelelere sahne olmuş Arıburnu Cephesi'nde Mustafa Kemal Atatürk'ün 19'uncu Fırkası'nın alayları içerisinde yer alan 57'nci Alay ve onunla birlikte aynı mevzide muharebe eden 27'nci Alay vardı. Bu iki alay özellikle çok büyük bir harbe girmişti ve Çanakkale'ye 'geçilmez' yapan çok önemli alaylardandır.
Çanakkale'yi 'geçilmez' yapmak için yeri gelmiş çok sert emirler de vermiştir. O emirlerinden bir tanesini de 57'nci Alay'a hitaben de buradan hiçbir suretle hiçbir şekilde ayrılmamak gerektiğini, siperlerin katiyen terk edilmeyeceğini emretmiştir. Düşmana çok yakın olan Arıburnu'nda savunulan bu siperlerin terk edilmesi halinde terk eden askere subaya bile ölüm emrini vermiştir. Bunun anlamı çok açıktır. Burada öleceğiz, can vereceğiz, şehit olacağız ama bu siperleri terk etmeyeceğiz. Çanakkale'yi geçilmez yapacağız. O yüzden Çanakkale geçilmemiştir, geçilememiştir"
Mustafa Kemal Atatürk'ün 6 Haziran 1915 tarihli 57'nci Alay'a gitmeden önce yazdığı emir şöyle; ““Düşman 57'nci Alay'ın sağ tarafındaki siperleri işgal etmiştir. Adı geçen alaya gerekirse tamamen ölerek siperlerin geri alınmasını emrettim. Size de ihtiyat taburunuzu sol tarafınıza yanaştırarak iştirak ettiriniz. Ben 57'nci Alay'ın yanına gidiyorum. Benimle oraya ulaşmama kadar telefonla irtibatta bulunuz."
Mehmet Güler
