Merkeze bağlı tarihi Kumkale köyünde bulunan Osmanlı dönemine ait mezarlık taşlarında Çanakkale Savaşları’nda çatışma sırasında mermilerin isabet ettiği izler bulunuyor. Tarihi mezarlık 2012 yılında onarılarak yeniden ziyarete açılmıştı.
Çanakkale’nin en eski mezarlıklarından biri Kumkale Mezarlığı. Mezarlık yıllar önce ihya edilerek yeniden düzenlendi. Burada inceleme yapan Çanakkale Onsekiz Mart Üniversitesi (ÇOMÜ), İnsani ve Toplum Bilimleri Fakültesi Tarih Bölümü Dr. Öğretim Üyesi Mithat Atabay, önemli bir bulguya ulaştı.
Atabay, yaptığı inceleme sonrasında mezarlıkta Çanakkale Savaşları sırasında çıkan çatışmada mermi mermilerin isabet ettiği mezar taşlarını tespit etti. Atabay, “Fransızların 25 Nisan 1915 tarihinde yaşanan kara savaşlarında Kumkale bölgesine yaptığı şaşırtma çıkarması 27 Nisan'da sona eriyor. Bu çıkarma sırasında Kumkale köyündeki Osmanlı dönemine ait mezarlıktaki mezar taşları siper alanı olarak kullanıldı. Bu nedenle bölgede yaşanan çatışmalara ait mermi izleri günümüzde hala tazeliğini koruyor. Kumkale'nin stratejik öneme sahip olduğunu söyleyen ÇOMÜ, İnsani ve Toplum Bilimleri Fakültesi Tarih Bölümü Dr. Öğretim Üyesi Mithat Atabay, 1'inci Dünya Savaşı başladığı sırada Osmanlı İmparatorluğu savaşa kasım ayında giriyor. Çanakkale Cephesi'ndeki savaşlar önce denizden 19 Şubat tarihinde başlıyor. Daha sonra 25 Nisan tarihinde kara savaşları başlıyor. 25 Nisan tarihinde kara savaşları başladığı zaman Ian Hamilton ile Fransız komutanları anlaşarak, Anadolu yakasında Kumkale bölgesinde 2 günlük bir şaşırtma çıkarması yapılmasına karar veriliyor.
Kumkale bölgesinde bulunan 31'inci ve 39'uncu Alaylar 25 Nisan tarihinde görev yapıyor. Fransızlar 25 Nisan tarihinde saat 04.00 itibariyle bölgeyi bombalamaya başlıyorlar. 3'üncü Tümen Komutanı Nikolai, saat 05.00 itibarıyla oradaki birliklerin Fransızları karşılamak için tedbir alınmasının emrini veriyor. Fransızlar bölgedeki deniz akıntıları nedeniyle de ancak geç bir saatte karaya çıkabilecekler. Karaya çıktıkları zaman saat 10.00 oluyor. Onları karşılamak üzere 31'inci Alay'ın 3'üncü Taburu görev yapmaktaydı. Bu tabur önce Fransızlara saldırdı.
Bölge kumluk bir alan olduğu için doğal bir savunma mekanizması bulunmuyordu. Kumkale Mezarlığı ise doğal savunma alanı olarak kendini gösteriyor. Bu bağlamda Kumkale Mezarlığı'nda özellikle mezar taşları ve aradaki yollar esas alınarak Fransızlara karşı savunma tedbiri alındı. Oradaki mezarların pek çoğunda o dönemde kalma kurşun izleri hala bulunuyor. Fransızlar bölgeden çekilmesiyle ve 'Kumkale Savaşları' 27 Nisan tarihinde bitiyor. Ancak bugün baktığımız zaman Kumkale Mezarlığı içerisinde savaş izlerini hala görmek mümkün. Oradaki pek çok mezar taşında o dönemden kalma mermi izini hala savaş izlerini taşıyarak insanları o güne götürüyor.” dedi.
2012 YILINDA ONARILDI
Çanakkale Savaşları'nda Kumkale muharebeleri sırasında Türk askerinin kendine siper edindiği 400 yıllık tarihi Türk Mezarlığı, Güney Marmara Kalkınma Ajansı'nın desteklediği projeyle 2012 yılında onarılarak ziyarete açıldı.
Çanakkale merkeze bağlı Kumkale beldesinde, 97 yıl önce Çanakkale Savaşı sırasında Türk askerlerinin Fransız birlikleriyle girdiği çetin muharebelerde siper kazdığı tarihi Türk mezarlığı, yeniden düzenlenerek yapılan törenle ziyarete açıldı.
Güney Marmara Kalkınma Ajansı (GMKA)’nın 2010 yılı İktisadi Kalkınma Mali Destek Programı kapsamında desteklediği Çanakkale Valiliği’nin hazırladığı “Kumkala Beldesi’ndeki Tarihi Türk Mezarlığı’nın Çevre Düzenlemesinin Yapılarak Turizme Kazandırılması Projesi” tamamlandı. Projeyle yıllardır atıl vaziyete ve bakımsız kalan 400 yıllık tarihi Türk Mezarlığı turizme kazandırılmış oldu.
Çanakkale Valiliği’nin proje sahibi olduğu projede, GMKA destekleyici kurum, Çanakkale İl Özel İdaresi proje ortağı, Çanakkale Onsekiz Mart Üniversitesi Türk Dünyası Değerlerini Uygulama ve Araştırma Merkezi ve Kumkale Belediye Başkanlığı da proje iştirakçileri olarak yer aldı.
Projeyle 25 Nisan 1915’te Fransız’ların Kumkale Beldesine asker çıkarmaları ile başlayan Kumkale Muharebelerinin geçtiği tarihi mezarlık ve mezarlık içerisinde yer alan siperler ortaya çıkarıldı. 27 bin m2’lik bir alanda yapılan çalışmalarda 472 adet mezar taşı gün yüzüne çıkarıldı ve bunlarla ilgili numaralar verilerek mezarların sahibi askerlerin isimleri bir panoya yazıldı. Proje kapsamında Tarihi Türk Mezarlığıyla ilgili birçok çalışmanın yapıldığı projenin tanıtım ve bilgilendirme çalışmaları yapılarak birçok doküman hazırlandı.
Mehmet güler
Foto: BHA
