Geçtiğimiz yılın Mart ayından beri can almaya devam eden Koronavirüs hakkında salgının başından beri halkı bilgilendiren Dr. Alper Şener, salgının boyutunu hem Türkiye genelinde hem de Çanakkale özelinde değerlendirmeye devam ediyor. Okulların açılması ile kişisel görüşlerini paylaşan Enfeksiyon Hastalıkları ve Klinik Mikrobiyoloji Ana bilim Dalı Öğretim Üyesi Prof. Dr. Alper Şener,‘’Olgu sayılarında kısmi artışlar olabilir, takip ve izlem/erken müdahale önemli. Ani sıçrama olmaması için. Bildiğim kadarı ile eğitimcilerin ciddi kısmı halen aşılı değil. Okullarda belli aralıklarda tarama yapılması düşünülebilir. Aktif okula gelen öğrenci sayısı <500 olan okullarda haftalık beş. Aktif okula gelen öğrenci sayısı >500 olan okullarda haftalık 10. öğrenciden alınan sürüntü örneği bir arada- ayırılmadan PCR çalışılmalı. Pozitif çıkması durumunda standart ayırım -filyasyon -karantina uygulanmalı. Okulda aşılı eğtimci oranı %60'ı geçenlerde buna gereksinim duyulmayabilir. Çocuklarda aşılanma çalışmaları başladı; yaygın aşılanmaya gerek var mı? Çocuklarda hafif seyretmesi ve ölümcül vakaların sadece ciddi yandaş hastalığı olanlarda olması. Toplumun zaten çocuklar dışında >%60 bağışık olması durumunda. Riskli popülasyon için durum değerlendirmesi gerekir. Varyant yoğunluğu açısından. Varyant yoğunluğu olan ülkelerde yaygın 18 yaş altı aşılanma olabilir. Eğer yok ise saha da sadece ciddi yandaş hastalığı olan çocuklara aşı yapılması şeklinde öneri gelmesi olası görünüyor’’ dedi.
‘’YETERLİ AŞI GELİYOR’’
Son gelişmeleri değerlendiren Şener, ‘’Aşılanma hızını arttırmak artık vatandaşın elinde; aşı randevuları açıldı ve yeterli aşı geliyor. Toplumda %60 oranına ulaşmak hayal değil. Normalleşmek için tek ve uygun yol bu. Artık doğal beslenme, bütüncül tıp, sağlıklı yaşam vb kavramlara daha çok eğileceğiz. Çünkü covid bize şunu öğretti. ölüm riski VKİ>30 olanlarda çok yüksek. Ve ne yazık ki Türkiye belki de Avrupa’da en hızlı kilo alınan ülke artık’’ diye konuştu.
‘’AŞININ DOĞALI OLMAZ AŞI AĞAÇTA YETİŞEN BİR ŞEY DEĞİL’’
‘’Normalleşme süreci ve alınacak kararlar çok kritik’’ diye konuşan Şener, ‘’Çünkü 10binin altına indik ama hala DSÖ’nün çizdiği - günlük 1500 olgu sınırına uzağız. Aşılanma oranında %60-70 hedef ve daha yolumuz var; bir grupta aşılanma konusunda tereddüt yaşıyor... Tedarik sorunu bittiğine göre herkese aşılanma günü tanımlanmalı- randevusuna gitmeyen/ olmayanlar için uğraş verilmeli... Bir kısım vatandaş da sadece teknik sebeplerden randevu alamıyor. Aşı olmak için yerli aşıyı bekleyen ve bunu daha doğal olduğunu düşünen bir grup var. Aşının doğalı olmaz. Aşı ağaçta yetişen bir şey değil... Tüm aşılar laboratuvar ürünüdür; annenizin mutfağında yapılan bir şey değil ve ne yazık ki yerli bile olsa- kitlesel üretim sürecinde de dışa bağlısınız. Beklemeden aşınızı olun! Üçüncü doz, hatırlatma, booster doz çalışması yok diyenler için dipnot. Ne yazık ki var’’ dedi.
YAKIN TEMASLI TANIMI DEĞİŞTİ
Şener, ‘’Karantina süresi artışı varyantlarda PCR pozitiflik uzun sürüyor. Aşılanmışlara temas sonrası karantina geldi- varyant sayısının kümelenmiş olduğunu anlıyorum ben buradan. Yakın temaslı tanımı değişti -2 m; diğer ülkelerde bu zaten çok önce değişmişti; bize yeni geldi. Sayıda dalgalanma- hem önemli / hem de önemsiz. Aşılanma artmadan sayının reel azalmasını beklememek lazım. Ve tekrar normalleşme hızımızı aşılanma hızımız belirleyecek’’ dedi.
‘’AŞILAMADA YAŞ SIRASINI ARTIK KALDIRMAK AKILCI OLABİLİR’’
İstanbul'da açılan aşı randevularının ancak dörtte birinin dolduğunu ifade eden Şener, ‘’ Filyasyon ekipleri gibi aşı ekipleri kurulabilir- yerinde aşı. Çünkü bu gelen aşıların hepsi bir milli servet. Saklanması da maliyet. Aşılamada yaş sırasını artık kaldırmak akılcı olabilir. Çünkü çalışan kesim aşı olmaya istekli, kararsızı ikna etmek için zaman kaybına gerek yok-istekliye yönelmek lazım. Normalleşmede neler olabilir? Açık havayı kullanmak lazım. Parklar,bahçeler,sahiller. Mesafenin korunamadığı açık alanın kapalıdan farkı yok, maske mutlaka halen kritik. Restoran, kafe gibi alanlar açılacak ise açık alanda müşteri kabulu özendirilmeli, %50 doluluk oranı sahada çok işlemiyor. Aşılanmış grup için seyahat ve tatil engeli olmaması düşünülebilir ama hala %14 aşılanma imkanı bulduğu için iyi değerlendirmek lazım. Örneğin oteller rezervasyon için aşılanmış olma zorunluluğu getirebilir? Gelen tüm aşıları yaygın bir defa da yapmak ve iki doz arasının açılması akılcı örnekleri var. 6-12 hafta açan ülkeler oldu. Bir defada 30 milyon kişinin aşılanması vaka sayısının ciddi düşmesini sağlar. Bu sadece bir ayda yapılabilir, hayal değil’’ diye konuştu.
‘’AŞILANMA HIZIMIZA BAĞLI’’
‘’Vaka sayılarında günlük dalgalanma olabilir’’ diyen Şener, ‘’Haftalık değişim önemli. Düşüyor ama düşmeye devam etmesi aşılanma hızımıza bağlı. Yüz binde 50 altına inmemiz için AŞI randevuları açıldı, ama 'bekliyoruz nerde? ' diyenlerden ortada yok. Yaz ayındaki aşılanma hızının artması halinde normalleşme devam eder. Aşılanmayanlara kısıtlama çok tartışılıyor. Tıbbi anlamda uygun ama işin; sosyolojik, özgürlük, hukuki yönü benim bilgi alanım dışında eminim buna da bir çözüm bulunur’’ diye konuştu.
‘’ALERJİK DURUMLARDA TANIMLANMIŞ BİR RİSK FAKTÖRÜ YOK’’
Biontech Aşısı hakkında görüşlerini dile getiren Şener, ‘’Gebe ve emzirenlerde de güvenli olduğu gösterildi. Gıda, besin, arı vb alerjik durumlarda tanımlanmış bir risk faktörü yok. Milyonlarca doz yapıldı. Alerjisi olan ve olmayanlarda fark yok. Yan etkileri; iğne yapılan yerde ağrı, hassasiyet vb- sistemik olarak ateş vb olabiliyor ancak bunlar geçici. Kısırlık vb söylemlerin hepsi bilimsel dayanaktan yoksun. Covid 19 hastalarında sperm sayısı azalanlar var; şimdi bu korona kısırlık yapıyor demek mi? değil tabii ki. Biontech sonrası 9. ay, Sinovac sonrası 6. ay hatırlatma dozu gerekecek gibi görünüyor- makalelerden- her yıl yapılması gerekebilir. Karma aşı (grip+korona) olabilir ama çalışmalar devam ediyor’’ şeklinde ifade etti.
‘’DÜŞME HIZINA ÇOK ALDANMAMAK LAZIM’’
Şener, ‘’Vaka sayıları düştü ama halen kritik eşik aşılmadı. Kritik eşik günde 1500-2000 vaka. Düşüş hızı yavaşladı ama azalmaya devam edecektir. Normalleşme için düşme hızına çok aldanmamak lazım; aşılama hızımız daha önemli. Haziran-Temmuz-Ağustos aşı poliklinikleri yoğun çalışacak’’ dedi.
‘’5 BÜYÜK ŞEHRE ÖZEL AŞI KAMPANYASI DÜŞÜNÜLMELİ’’
Vaka sayısı azalıyor, ağır hasta sayısında azalma yavaş ama normal olduğunu söyleyen Şener, ‘’Yapılan test sayısının azalması normal; şikayeti olan ve başvuru azaldı. Salgında normalleşmeyi konuşmak için aşılama hızımızın artması lazım aşılar geliyor. Haziran - Ağustos yaygın aşılama. Eylül- Ekim üçüncü doz ...Kasım, normalleşme konuşuruz. Üçüncü doz için Sinovac için 6 ay, Biontech için 9 ay olabilir. Vektör aşılar için henüz bir fikir birliği yok. Sinovac, Biontech olabilir. Aşılanmadan ( %60) Normalleşme hızlı olur ise; sayılar yeniden artar. Örneğin Şili. İstanbul gibi 3 belki 5 büyük şehre özel aşı kampanyası düşünülmeli. İki doz arası açılmasında bir sakınca yok. 6-12 hafta olabilir’’ dedi.
‘’HATIRLATMA DOZU ŞART’’
Covid 19 Günlüklerini aktarmaya devam eden Şener, sahadan gözlemlerini aktardı. Neden hatırlatma dozu gerekli olduğu hakkında açıklama yapan Şener, ‘’8 ay önce ağır pnömoni şeklinde covid-19 enfeksiyonu atlatan başlangıçta >1000 Antikoru olan bir meslektaşımızın şimdiki düzeyi sıfır... Hatırlatma dozu şart. Normalleşme hızımızı aşılanma hızımız belirleyecek ‘’ dedi.
‘’KASIM 2021'DEN SONRA HER ŞEY NORMALE DÖNECEKTİR’’
Kademeli normalleşme hakkındaki değerlendirmelerini paylaşan Şener, ‘’Aşılama hızımız artışı ile Kasım 2021'den sonra her şey normale dönecektir. Normalleşme de konulan kurallara tam uyum çok önemli, çünkü hepimiz son kapanma olmasını temenni ediyoruz. Aşı sırası gelenlerin olması çok önemli-%60 aşılama oranına çıkmamız lazım. Şu anda %13'lerdeyiz’’ dedi.
‘’HİÇ BİRİMİZ YENİDEN KAPANMAK İSTEMİYORUZ’’
Kademeli normalleşme hakkında konuşan Şener, ‘’ Üç haftalık kapanmada vaka- yoğun bakım yatış - test pozitiflik oranı -ölüm sayısı düşmeye devam ediyor. Kademeli normalleşmede uyum önemli. Açık alanlar kullanılacak, %50 doluluk prensibi uygulanacak. Hiç birimiz yeniden kapanmak istemiyoruz. Açık alanda yasakların kalkması ile- yığılma yapmadan- mesafeye dikkat ederek “ aşılı” olanlar- maskesiz vakit geçirebilir. Buna yönelik düzenleme yakında yapılacaktır. Haziran ile Birlikte yaygın aşılama başlayacaktır. Gece - Gündüz aşılama yapmak lazım. Aşılama hızımız normalleşme hızını belirleyecek’’ dedi.
‘’AÇIK ALANLAR AKTİF KULLANILMALI’’
Alper Şener, açık alanların aktif kullanılması gerektiğini ifade ederek, ‘’Açık alanlar aktif kullanılmalı. İklim de müsait artık. Aşılamada Sputnik’in gelmesi çok önemli. Ülkemizde 18 yaş altı bu yıl içinde aşılama başlaması zor görünüyor. Seneye belki’’ dedi.
‘’AŞILAMA İLE SALGIN GÜNDEMDEN ÇIKABİLİR’’
Aşıların Türkiye’de üretilmesinin iyi bir gelişme olduğunu ifade eden Şener, ‘’Sinovac ve Sputnik Türkiye’de üretilecek, çok güzel gelişme. Ölüm sayısı düşüyor, iyileşen sayısı artıyor normalleşirken dikkatli olmak lazım maddi - manevi büyük emek verildi. Toplam 240 milyon doz aşıdan ve 18 yaşa kadar aşılama hedefi çok stratejik planlama- yaz boyunca aşılama ile salgın gündemden çıkabilir. 2022 içinde kendi aşılarımız ile hatırlatmaları tamamlarız’’ şeklinde ifade etti.
‘’ALMANYA İLE TÜRKİYE’Yİ KARŞILAŞTIRDI’’
“İki ülke - salgına iki farklı bakış açısı’’ diyerek, Almanya ile Türkiye’nin salgın istatistiklerini paylaşan Şener, ‘’Almanya - Türkiye, Google Hareket İstatistikleri, 27 Mart - 8 Mayıs arası. Almanya parklar; + % 78, ev +%6. Türkiye parklar; - % 48, ev +% 19. Almanya haftalık Ortalama vaka sayısı 13bin. Türkiye haftalık ortalama vaka sayısı 18bin’’ diye bilgilendirdi.
‘’SALGINDA YENİ BULUŞ’’
Salgının başından beri en önemli gelişmelerden biri diyebilirim’’ diyerek sözlerine başlayan Şener, ‘’Bazen hastalık seyrinde neden ikinci haftada aniden kötüleşme olduğu ortaya çıktı tabii çözüm de. Hastalık sırasında oluşan anti Spike Ig G antikorlardan bazılarında Fc kısmında glukoziyasyon değişimi ile düşük fukolizasyon oluyor. Bu durum bazen ikinci haftada düzeliyor yani bozuk antikoru vücut düzeltiyor. Ama yeni tespit edilen Fc? Receptor (Fc?R) IIa ve Fc?RIII adı verilen Ig G reseptör kısımları aktivasyon ile IL-6 ve TNF gibi hızlı sitokin yanıtı oluşturuyor. Sonrasında ise akciğer makrofajları bu anti Spike Ig G tarafından aktivasyonu ile pulmoner endotelyal bariyer kırılıyor - mikrotrombüsler oluşuyor. Bunu önleyen ise Syk kinaz inhibitorü- Fostamatinib. FDA ve EMA onayı almış Faz 2 ilacı’’ dedi.
‘’AĞIR VAKA VE ÖLÜM SAYILARI DÜŞÜYOR AMA YİNE DE DİKKAT ETMEK LAZIM’’
Şener, ‘’Aşılama oran ve hızını arttırmadan açılma ve kapanma ile salgının kontrolünün elimize geçmesi zor. Ağır vaka ve ölüm sayıları düşüyor ama yine de dikkat etmek lazım. Bayramda büyüklerimizi ziyaret maalesef hala riskli...bir süre daha sabır. Normalleşme de kalabalıklaşılmayan alanlardan başlanmalı-bireysel hizmet alınan gibi-berber, kuaför vb. Arefe günü bazı sektörlerin bayram alışverişi için açılması gündeme geldi. Çok olumsuz etkiler mi? Karar vermek çok zor. Bir taraftan zaruretler var diğer taraftan keyfi gidilen maçlar’’ diye konuştu.
Mehmet Kuzey
