Bu çatışmaların en dikkat çekenlerinden biri, 8 Temmuz 1915’te 57’nci Alay 1’inci Tabur Komutanı Yüzbaşı Zeki Bey ve askerleriyle Anzak birlikleri arasında Merkeztepe’deki bir lağım tünelinde yaşandı. Bu yer altı savaşının ardından Zeki Bey, çatışma alanından aldığı bir kurşunu dönemin 19. Tümen Komutanı Mustafa Kemal Atatürk’e hatıra olarak sundu.
Çanakkale Onsekiz Mart Üniversitesi (ÇOMÜ) Öğretim Görevlisi Dr. İsmail Sabah, bu nadir bilinen olayı gün yüzüne çıkardı. Dr. Sabah’a göre, lağım muharebeleri Çanakkale cephesinde sıkça başvurulan taktiklerdendi. Ancak Merkeztepe’deki bu olay, Türk ve Anzak askerlerinin yerin altında doğrudan karşı karşıya geldiği ilk çarpışma olması bakımından ayrı bir yere sahip.
Avustralyalı tarihçilerin de kayıt altına aldığı çatışma, Anzakların 57’nci Alay siperlerinin önünde bir lağım patlatmasıyla başladı. Patlama sonrası herhangi bir saldırı gelmeyince, Zeki Bey durumdan şüphelenerek dört gün sonra askerleriyle birlikte çukura indi. Tünelde ilerleyen Zeki Bey ve beraberindekiler, kısa süre sonra düşmanla burun buruna geldi. Karşılıklı ateş açıldı ve Çanakkale Savaşları’nın ilk yer altı silahlı çatışması böylece başlamış oldu.
Çatışmanın ardından Zeki Bey, muhtemel bir Anzak baskınına karşı tünelin içine kum torbalarından bir barikat kurdurdu ve bir askerini kendi tabancasıyla nöbetçi bıraktı. Ancak bu önlem, Anzaklar tarafından fark edilince 9 Temmuz’da tünel havaya uçuruldu. Patlamada tünelin çatısı çökerken, barikatta nöbet tutan asker de şehit düştü.
Atatürk’e Ulaşan Hatıra
Yer altında yaşanan bu mücadele, Çanakkale Savaşı’nın ne denli zorlu koşullar altında sürdüğünün en çarpıcı örneklerinden biri olarak kayıtlara geçti. Dr. İsmail Sabah, Zeki Bey’in bu olaydan sonra tünelde ele geçirilen kurşunlardan birini Kolordu Komutanı Esat Paşa’ya, diğerini ise o dönem 19. Tümen Komutanı olan Mustafa Kemal Atatürk’e hediye ettiğini aktardı.
"57’nci Alay’ın yer altındaki bu savaşı, Türk askerinin azmi, cesareti ve zekâsıyla kazandığı destansı mücadelelerden yalnızca biridir. Bu olay, aynı zamanda Çanakkale’de sadece cephe hattında değil, toprağın altında da ölüm kalım savaşı verildiğinin en somut kanıtıdır," diyen Dr. Sabah, bu hatıranın savaşın şiddetini ve askerlerin fedakârlığını gözler önüne serdiğini vurguladı.
Hasan Sami Er
Foto: arşiv