Aşure, her yıl belirli tarihlerde pişirilir. Hicri takvime göre Muharrem ayının 10. gününden sonra 1 ay boyunca yapılması ve dağıtılması “aşure geleneği”nin oluşmasına neden olmuştur. Bu nedenle Muharrem ayına aşure ayı da denebilir. Aşure geleneği yapılış amacı, tarihleri ve malzemeleri açısından farklılık gösterebilir.
Aşurenin içerdiği besinler bölgeden bölgeye değişebilir ancak genel olarak kullanılan besinler şunlardır:
Buğday, Nohut, Kuru fasulye, Kuru üzüm, Kuru kayısı, Kuru incir, Kuru dut, Ceviz, Fındık, Fıstık, Karanfil, Tarçın.
Aşureye ek olarak bazı bölgelerde pirinç, nar, kuru dut, susam gibi besinler de eklenebilir. Aşure tipik olarak tahıllar, kuruyemişler ve meyveler açısından zengin bir gıdadır.
Aşurenin Besin Değeri Nedir?
Aşure zengin besin içeriği ile yüksek oranda vitamin, mineral ve enerji sağlar. Kurubaklagiller, tahıllar, kuru meyveler ve kuruyemişler grubuna ait birçok besini barındırır. Vitamin ve mineral grupları, antioksidan, karbonhidrat, protein ve yağ içeriği ile aşureyi oluşturan gıdaların besin değerleri şu şekildedir:
Buğday: Nişasta, protein, diyet lifi, fitokimyasallar, antioksidanlar, B vitaminleri, demir, bakır, çinko ve magnezyum açısından zengin bir gıdadır.
Nohut: Protein, karbonhidrat, yağ, diyet lifi, kalsiyum, demir, magnezyum, potasyum, çinko, fosfor ve folat içerir.
Kuru fasulye: Nişasta, diyet lifi, protein, kalsiyum, demir, çinko, magnezyum, folik asit, potasyum ve fosfor içeriği yüksek bir besindir.
Kuru üzüm: Karbonhidrat, kalsiyum, demir, bakır, manganez, B6 vitamini, potasyum, bor ve antioksidanlar içerir.
Kuru kayısı: Karbonhidrat, protein, diyet lifi, potasyum, A ve C vitaminleri bulundurur.
Kuru incir: Karbonhidrat, diyet lifi, antioksidanlar, A ve C vitaminleri, kalsiyum, demir, magnezyum ve potasyum içeriğine sahiptir.
Ceviz: Karbonhidrat, protein, diyet lifi, omega-3, kalsiyum, folik asit, demir, magnezyum ve potasyum içerir.
Fındık: Karbonhidrat, yağ, protein, B vitaminleri, E vitamini, diyet lifi, çinko, bakır, magnezyum, potasyum ve antioksidan içeriği yüksektir.
Fıstık: Karbonhidrat, protein, yağ, kalsiyum, demir, magnezyum, fosfor, potasyum, çinko, folik asit ve E vitamini içeriğine sahiptir.
Tarçın: Karbonhidrat, kalsiyum, potasyum, A vitamini içeriğine sahiptir.
Genel özellikleri itibariyle aşure yüksek karbonhidrat, protein, vitamin ve mineral içeriğine sahiptir.
Aşurenin Faydaları Nelerdir?
Aşure içerdiği farklı grup besinler ile insan sağlığı üzerine çeşitli faydalar sağlayabilir. Yüksek kalorinin yanı sıra, vitamin ve mineraller, antioksidanlar, diyet lifinden zengin olan aşure birçok organ ve sistemin işleyişini olumlu etkileyebilir. Aşurenin faydaları arasında şunlar sayılabilir:
Kalp ve damar sağlığı: Tahıllar, kurubaklagiller ve kuruyemişlerde bulunan diyet lifi kan kolesterol seviyelerini dengede tutmaya yardımcı olabilir. Kuru meyve ve kuruyemişlerde bulunan antioksidanlar vücutta hasara neden olan oksidatif stresin hafifletilmesine ve kalp-damar sağlığını korumaya katkıda bulunabilir. Aşure genel olarak bitkisel kaynaklardan oluştuğundan kalp sağlığını olumsuz etkileyen doymuş yağdan fakirdir.
Bağışıklık sistemi: A, C ve E vitaminleri antioksidan görevi gören vitaminlerdir. Bununla birlikte omega-3, çinko, demir ve diğer antioksidan bileşikler vücutta antiinflamatuvar etki gösterebilir.
Göz sağlığı: Kuru kayısı, kuru incir gibi besinlerde bulunan A vitamini normal görme yetisinin korunmasına yardımcı olur. Besinlerle beta-karoten olarak alınır ve vücutta A vitaminine dönüştürülür.
Kemik sağlığı: Kalsiyum, magnezyum ve fosfor kemik gelişimi açısından kritik öneme sahip minerallerdir. Kemik yoğunluğunun iyileştirilmesi ile osteoporoz riskinin azaltılması sağlanabilir.
Beyin gelişimi: Omega-3 yağ asidi çeşidi olan DHA ve karbonhidratlar normal beyin fonksiyonlarının korunmasına katkıda bulunur. Hamile ve emziren kadınlarda DHA alınması fetusun ve emzirilen bebeklerin normal beyin gelişimine katkıda bulunur.
Aşurenin Yan Etkileri Nelerdir?
Aşure genellikle sağlığa faydaları gıdalar ve besin öğeleri içerir ancak bazı kişiler için uygun bir besin olmayabilir. Aşurenin zengin içeriği sağlık sorunlarına sahip bireylerde rahatsızlıklara neden olabilir. Aşurenin neden olabileceği bazı yan etkiler şunlar olabilir:
Buğday alerjisi, gluten duyarlılığı ve çölyak hastalığı varlığında buğday tüketilmemesi gerekir. Aşurede bol miktarda bulunan buğday bu rahatsızlıkların tetiklenmesine ve ciddi yan etkilerin görülmesine neden olabilir. Özellikle buğday alerjisi tehlikeli boyutlara ulaşabilir. Gluten duyarlılığı olan kişilerde aşure tüketimi ile baş ağrısı, baş dönmesi, yorgunluk ve halsizlik, kas ağrıları, sindirim sorunları oluşabilir.
Fındık ve fıstık gibi kuruyemişler alerjiye neden olabilen diğer besinlerdir. Özellikle fıstık alerjisi yaygın olarak görülen bir durumdur. Alerjik reaksiyonlar, anaflaktik şok gibi ciddi sonuçlara sebebiyet verebilir.
Çözünmez diyet lifi, bağırsaklar tarafından sindirilemez ve kalın bağırsakta su tutma işlevi görebilir. Çözünmez lif bağırsak sağlığı için alınması gereken bileşenlerdir. Ancak aşırı diyet lifi, şişkinlik, gaz problemleri ve kramplara neden olabilir. Bağırsak hastalıklarına sahip kişiler için bu semptomlar rahatsız edici olabilir.
Düşük kalorili diyet uygulayanlar veya obeziteye sahip kişiler için sınırlı aşure tüketilmesi önerilir. Karbonhidrat, protein ve yağ içeriği yüksek olan aşure kalori bakımından zengindir.
Aşure Nasıl Yapılır?
Aşure yapımında kullanılan besinler ve aşurenin hazırlanma şekli yörelere göre farklılık gösterebilir. Bazı yörelerde daha fazla malzeme kullanılabilir veya pekmezle tatlandırma işlemi yapılabilir.
Aşurenin hazırlanmasından bir gün önce buğday, kuru fasulye ve nohut ayrı tencerelerde üzerlerini geçecek kadar su eklenerek kaynatılır. Kaynatma işlemi birkaç fokurdama ile yeterli olacaktır. Kaynatılan buğday, nohut ve kuru fasulye tencerelerinin ağzı kapatılır ve sabaha kadar bekletilir.
Ertesi gün buğday, kuru fasulye ve nohut ayrı ayrı tencerelerde kaynamaya bırakılır.
Bu esnada, kuru kayısı ve incir küçük küçük doğranır, kuru üzümlerin sapları temizlenir. Temizleme ve doğrama işlemlerinden sonra kuru meyveler yıkanır ve sıcak suda yarım saat bekletilir.
Pişen nohut ve kuru fasulyenin suyu süzülür ve buğday tenceresine eklenir, ara ara karıştırılır.
Karanfiller cezvede kaynatılır ve birkaç dakika sonra süzülerek buğday tenceresine eklenir.
Kuru kayısı, kuru üzüm ve kuru dut tencereye ilave edilir.
Yaklaşık 5 dakika sonra şeker ve üzerini geçecek kadar sıcak su eklenir. En son kuru incir de eklenir ve 10 dakika sonra ocağın altı kapatılır.
Yarım saat dinlendirilen aşurenin üzeri için fındık, fıstık, ceviz, badem kırılır. Ek olarak aşurenin üzerine nar, susam, karanfil ve tarçın eklenebilir. Kaynak: Medicalpark
